Yasal mirasçılık, iradi mirasçılık, Ölüme bağlı tasarruflar
Bir kimse gerisinde hiçbir ölüme bağlı tasarruf bırakmasa bile vasiyetname ya da miras sözleşmesi yaparak ölüme bağlı tasarruflar iradi mirasçılık yolunu açmasa bile miras sahipsiz kalmaz
Ölüme Bağlı Tasarruflar
- Vasiyetname
- Miras Sözleşmesi
nden birisi ile yapılabilecektir.
Ölüme bağlı tasarruf ile birisine ya belirli bir mal (ev, araç gibi) bırakılabileceği gibi mirasa ortak edilebilir (terekenin 1/10 gibi belirli bir oran da bırakılabilir).
Vasiyetname ya da miras sözleşmesi, yasal mirasçıların dışında 3. Kişinin mirastan pay alma için yapılan bir şey olmadığı gibi mirasçılar arasında birini kayırmak için yapılan bir şey değildir sadece. Mevcut terekenin mirasçılar arasında (eşitliği bozmadan ya da saklı paylara riayet etmek suretiyle eşitliği bozarak) nasıl bölüşüleceğine ilişkin bir taksim kuralı ihdas edilerek dahi aslında miras davalarının içinden çıkılmaz olan miras paylaşım davaları problemini vasiyetname ile giderilebilmektedir.
Miras bırakanın eşitliği bozmadan taksim kuralı koyarak yapabilir. Örn: 6 çocuk 1 eş mirasçı kalsın. 7 taşınmaz olsun. Vasiyetname ile her bir taşınmazı bir mirasçısına bırakabilir. Ancak eşitliği sağlamak için de ölümü tarihinde taşınmazlar arasında değer farkı varsa bu farkın da nakdi ödeme ile giderilerek denkleştirme – eşitleme kuralı öngörülebilir. Bu şekildeki vasiyetnameye (şekil ve ehliye kuralı da tamsa) mirasçıların itirazı olamayacağı gibi tenkis davası ve vasiyetnamenin iptali de söz konusu olmayacaktır.
Mirasçı sayısı kadar taşınmaz yoksa bu durumda dahi paylaştırma kuralı uygulanabilir. Şöyle ki; 6 mirasçı ve miras kalan 4 taşınmaz var diyelim. Bu durumda 4 taşınmaz 4 kişiye özgülenip diğer boşta kalan 2 kişiye ödeme yapılması şart koşulabilir. Bu şekilde de mirasçılar arasında eşitlik sağlanarak karmaşık bir miras paylaşımı sorunsuz şekilde baştan çözülebilir.
Ölüme bağlı tasarrufla aslında bir paylaştırma kuralı belirlenir. Paylaştırma kuralı bir kimsenin mirasçıları arasındaki eşitliği bozmadan dahi bir vasiyetname kaleme alarak ya da miras sözleşmesi yaparak geride bıraktığı mal varlığı değerlerini paylaştırılabilir.
Ölüme bağlı tasarruf, tek taraflı ise vasiyetname, çok taraflı ise yani tarafları bağlayıcı ise miras sözleşmesi adını almaktadır.
Ölüme bağlı tasarruflarda hem içerik bakımından hem de şekil bakımından kanun çok sıkı (abartılı) şekil şartlarına bağlamıştır.
Bir kimsenin yaptığı hukuki işlemle ölüme bağlı tasarrufu ile terekesini etkileyip istemediğine bakarak o işlemin niteliğini tespit edilebilecektir.
Mesela: Evlilik sözleşmesi terekeyi etkileyebildiği ölçüde miras sözleşmesi ya da vasiyetname olarak kabul edilebilmektedir.
Eş, Aile Konutunu miras payına mahsuben kendisine özgülenmesini isteyebilir mi?
TMK 552. Md. göre isteyebilir. Ancak aile konutu değerli ise, eşitliği sağlamak için diğer mirasçılara değer farkı ödenmelidir.
Vasiyetnameler çok sıkı şekil şartlarına tabidir.
Resmi, Yazılı,
Sözlü Vasiyetname Hangi Hallerde Yapılabilir?
Sözlü vasiyetname, resmi vasiyetname veya el yazılı vasiyetname düzenlenemediği olağanüstü koşulların varlığı halinde (savaş, deprem, ulaşımın kesilmesi gibi) başvurulabilen bir yoldur. (TMK 539 md.)
Ayırt etme gücüne sahip olup olmadığı önemlidir. Ölüm tehlikesi veya yakın ölüm tehlikesi olması ve ayırt etme gücünün bulunması gerekir. Ölüm tehlikesi şok şeklinde cereyan etmişse ayırt etme gücünün olmadığı kabul edilir. Bu nedenle son dilekleri bakımından vasiyetnamenin ehliyetsizlik dolayısıyla iptal edilebilir olduğunu söylenebilir. Hastanede yoğun bakımda olan kimse resmi vasiyetname yapamayacağı gibi el yazılı vasiyetname de yapamacağından sözlü vasiyetname şartları gerçekleşmiştir denilebilir. Ancak hastanede yoğun bakımda değil de hasta odasında ise bu durumda yazılı vasiyetname yapabileceğinden sözlü vasiyetname yapma şartlarının oluşmadığı kabul edilir.
Hastanın yakın hısımları toplayıp ölüm döşeğinde olmasına rağmen vasiyetname iradesi olmaksızın son dileklerini bildirmesi ölüme bağlı tasarruf ve bu anlamda sözlü vasiyetname değildir.
Bir vasiyetnameden bahsedebilmek için bir kişinin son dileklerini bildirmesinin bir adım ötesinde terekesinin buna göre paylaşılması arzusunu ortaya koyması gerekir.
Son dileklerle vasiyetname karıştırılabilmektedir. Son dilekler insanlar birbirini üzmesin, birbirlerini sevsinler gibi isteklerdir.
Bir vasiyetnameden bahsedebilmek için maddi anlamda ölüme bağlı tasarruf olarak yasa koyucu tarafından belirlenmiş şeylerin yapılması gerekir. Bunlar; vasiyetnamenin geri alınmasıdır, vasiyeti yerine getirme görevlisi atamadır, vakıf kurmadır, evlilik dışı doğmuş çocuğun tanınmasıdır, belirli bir mal bırakmadır, terekenin bir kısmına ortak edilmesidir (terkenin 1/10 u kuzenime kalsın gibi),
Yedek Mirasçı Nedir
Mirasçı olmak için miras bırakan öldüğünde sağ olmak gerekir. Miras bırakan öldüğünde mirasçı hayatta değilse o tasarruf sonuç doğurmayacaktır. Yedek mirasçı ön görerek yani otomobilim Mehmet’e kalsın Mehmet mirasçı olmazsa (ya da benden önce ölürse) aynı otomobilim Ahmet’e kalsın. Ahmet’ de daha önce ölürse Fatma’ya kalsın gibi zincir halinde yedek mirasçılar öngörülebilir.
Art Mirasçılık
Otomobilimden 5 yıl boyunca Mehmet yararlansın. 5 yıldan sonra 4 yıl boyunca Ahmet yararlansın. Ya da 5 yıldan sonra Ahmet yararlansın denilebilir. Art mirasçılık 2 derece bakımından öngörülebilir. Ön mirasçı hemen ardından belirli bir süre ya da ölümü ile art mirasçıya geçişi öngörülebilir.
Koşullar öngörülebilir. Yükleme yapılabilir.
Yasal mirasçının payına hiç dokunmaksızın Ahmet adına YÖK ün belirlediği 10 çocuğa burs verilmesi istenebilecektir.
Bir kimseyi mirasınızdan feragat ettirebilirsiniz.
El Yazılı Vasiyetname
El yazılı vasiyetnamenin şekil şartları TMK 538 md. de düzenlenmiştir.
Resmi Yazılı Vasiyetname
Resmi yazılı vasiyetnamenin şekil şartları TMK 533 ve 534 md. de düzenlenmiştir.
Vasiyetnamelerin ve miras sözleşmelerinin sınırı nedir?
Yasal mirasçılığın içindeki ayrıcalıklı saklı pay zümresi iradi mirasçılığın sınırını belirler.
Vasiyetname ve miras sözleşmesi ile devre dışı bırakılamayan mirasçılığın adına saklı pay denir.
Saklı pay iradi mirasçılığın bir sınırdır.
Ölüme bağlı tasarruflar dendiğinde şekli anlamda olduğu gibi maddi anlamda ölüme bağlı tasarrufları da anlıyoruz.
Şekli anlamda ölüme bağlı tasarruflar dendiğinde vasiyetnamedir. Bunlarda kendi içinde 3 e ayrılır. Resmi, el yazılı ve sözlü vasiyetnameler
Şekli anlamda ölüme bağlı tasarrufların 2. Si miras sözleşmeleridir. TBK 12. Maddedeki sözleşme özgürlüğü ilkesinin istisnasını teşkil eden şekli anlamda ikisinden biri yapılabilecektir.
El Yazılı Vasiyetname Nasıl Düzenlenir.
El Yazılı Vasiyetname Düzenlenirken Nelere Dikkat Edilmelidir.
Günlük yaşamda yazı sitili neyse vasiyetname o şekilde (ama okunaklı) yazılmalıdır. Vasiyet yazılırken günlük yazı sitilinden uzaklaşarak ve alıştığının dışında karakterleri çok özenli bir şekilde adeta hat sanatçısı gibi yazılması sonradan iptal davasına konu olabilecektir. Zira Vasiyetname, vasiyetçinin diğer yazıları ile karşılaştırılıp geçersizliği gündeme gelebilecektir.
El yazılı Vasiyetname ile Resmi Vasiyetname Arasında Ne Fark Vardır?
Hukuki değer bakımından her hangi bir fark yoktur. Geçerli bir el yazılı vasiyetname hangi güce sahipse geçerli bir resmi vasiyetname de o güce sahiptir. İçerik anlamında da birbirinden farkı yoktur. Ancak;
- Resmi vasiyetname hem tanıkların huzurunda hem de noter huzurunda yapılmış olması nedeniyle el yazılı vasiyetnameden ayrılır.
- El yazılı vasiyetnamenin iptal edilebilirliği şartları resmi vasiyetnameye göre daha elverişli olduğundan daha çok iptal davası açılan vasiyetnamelerdendir. İrade fesadı halleri el yazılı vasiyetnamelerde sıklıkla ileri sürülebilen iptal sebeplerindendir. Resmi Vasiyetname noter tarafından yapıldığından, irade sakatlığı kolay kolay iddia edilemez.
- Noterler 65 yaşın üzerindeki bir kimseden resmi devlet hastanesinden sağlık kurulu raporu istediklerinden resmi vasiyetnamenin ehliyetsizlik nedeniyle iptali gündeme gelmeyecektir. El yazılı vasiyetnamelerde ehliyetsizlik resmi vasiyetnamelere göre daha kolay iler sürülebilir.
- El yazılı vasiyetnameler kolaylıkla kaybolabilir. Ancak resmi vasiyetnameler noterler tarafından kayda alındığından kaybolma söz konusu olmayacaktır.
- El yazılı vasiyetnamelere başkası müdahale edebilir. Oysa resmi vasiyetnameler nüshalı olduğundan ve aslı noter tarafından saklandığından müdahale söz konusu olmaz.
- El yazılı vasiyetnamenin masrafı yoktur. Resmi vasiyetnamenin noter masrafı vardır.
Resmi Vasiyetname ile Rapor Tarihi Aynı Gün mü Olmak Zorundadır?
Evet aynı gün olmak zorundadır.
Vasiyetnameler Hangi Hallerde İptal Edilebilir (TMK md. 557).
- Miras bırakanın tasarruf ehliyetinin bulunmaması,
- Miras bırakanın iradesinin; yanılma, aldatılma, korkutulma veya zorlanma (maddi cebir) gibi sakatlanması,
- Tasarrufun içeriği, bağlandığı koşullar veya yüklemelerin hukuka veya ahlaka aykırı olması,
- Tasarrufun kanunda ön görülen şekillere uygun yapılmaması,
İptal sebebidir.
Mirasçılar arasındaki ortaklığın (mülkiyetin) hukuki tanımı nedir?
Mirasçılar arasında elbirliği mülkiyeti vardır. Bunun anlamı mirasçılar paylaşımda iradi olarak anlaşamadıkları takdirde ortaklığın satış yoluyla giderilmesi demektir. BU durum da uzunca bir süreye yayılan miras uyuşmazlıklarını da beraberinde getirir.
Vasiyetname de Nelere Dikkat Edilmelidir?
Mirasçılar arasında paylaştırma kuralı öngörerek eşitliği bozmadan tereke paylaştırılabilir.
Yasanın öngördüğü sınırlar içinde (Saklı paylara riayet edilmek suretiyle) eşitlik bozulabilir de. Hakikaten de miras bırakan vasiyetname ile eşitliğe uygun davranmak zorunda değildir. Ama burada önemli olan bir husus; hangi saikle hareket edildiği vasiyetname ya da miras sözleşmesine yazılmalıdır. Zira ileride çıkacak uyuşmazlıklarda miras bırakanın hangi amaçla bu vasiyetnameyi düzenlediğinin bilinmesi vasiyetnamenin iptalini zorlaştıracaktır.
Vasiyetnamenin düzenlenme amacının baştan belli edilmesi vasiyetçinin iradesinin yansıması bakımından önemlidir.
Ben bu vasiyetnameyi yasal mirasçılık kurallarından ayrılmak amacıyla kaleme alıyorum. Ben bu vasiyetnamemle mirasçılarım arasında kanunun öngördüğü eşitlik ilkesinden ayrıldığımın farkındayım ve bilincindeyim. Bu benim isteğim. BU şekilde açık, saf ve net olarak orta zekalı, vasat, makul bir kişinin anlayacağı şekilde anlatmak
Vasiyetname yazarken edebi, sanatsal ifadelerden, uzun ve bağlaçlı cümlelerden kaçınarak iradenin net, kısa cümlelerle anlatılması gerekir.
Vasiyetnamede eşitliği bozmak vasiyetnamenin iptalini gerektirir mi?
Vasiyetname ile mirasçılar arasında eşitlik bozulabilir. Ancak bunun sınırı yasanın öngördüğü, saklı pay mirasçılarının saklı paylarının ihlal edilmemesidir. Vasiyetname ile saklı pay mirasçıların saklı payları ihlal edilirse bu durum vasiyetnamenin iptalini değil TENKİSİNİ gerektirir.
Vasiyetnamenin İptali Hangi Süre içinde İstenmelidir?
Vasiyetnamenin iptalinde süre, hak düşürücü sürelerdir. Yani bu hakim, süreyi karşı tarafın itirazı üzerinde değil, resen kendi dikkate alır.
Vasiyetnamenin açılmasından itibaren 1 yıldır (TMK Md. 559).
Saklı Paylı Mirasçılar Kimlerdir?
Altsoy, Anne baba ve eştir. 2007 yılından önceki ölümler için kardeşler de saklı pay mirasçılarıdır.
Saklı Pay Oranları Nedir?
Altsoy; Miras payının yarısıdır.
Anne Baba: Miras Payının ¼ üdür.
Eşin saklı pay oranı;
- Alt soy ile mirasçı kalmış ise miras payının tamamı,
- Anne Baba ile mirasçı kalmışsa miras payının tamamı,
Ahlaka Aykırı Vasiyetname nasıl olur?
Metres vasiyetnamesi ile cinsel ilişkinin temini amacıyla bir kimseye ölüme bağlı tasarrufta kazandırmada bulunulması ahlaka aykırı olduğundan vasiyetnamenin iptal sebebidir. İptali için dava gerekir.
Yazılı Vasiyetname nasıl Düzenlenir?
- Vasiyet metni baştan sona Vasiyetçinin el yazısı ile yazılır.
- El yazısı ile tarih (gün/ay/yıl) yazılır.
- Metnin sonuna el Yazısı ile imza atılır.
Bu 3 şartın her biri el yazılı vasiyetnamenin geçerlilik şartıdır. Düzenleme yerinin gösterilmesi zorunlu değildir.
Tarih atılmasının önemi;
- Vasiyetnamenin düzenlendiği tarihte vasiyetçinin ehil olup olmadığının tespiti,
- Vasiyetçi birden fazla vasiyetname düzenlemişse bunlardan en son hangisinin düzenlendiği ve hangi vasiyetnameye öncelik verileceğinin tespiti bakımından önemlidir.
Resmi Vasiyetname Nasıl Yapılır?
Okunarak ve imzalanarak düzenlenen vasiyetnamelerde:
- Noter bildirilen son dilekleri yazar ve metin vasiyetçi tarafından okunur ve imzalanır.
- Sonra Noter imza atar.
- Vasiyetçi iki tanığa vasiyeti okuduğunu ve son arzularına uygun olduğunu beyan eder.
- İki tanık aşağıda metni yer alan şerhin altına imza atarlar.
- Tanıkların imzası ile vasiyetname tamamlanmış olur.
Tanıklar tarafından imza altına alınacak şerh metni;
Vasiyetnamelerin en çok iptal sebebi olduğu ve tanıkların altına imza atacakları şerhin metni çok önemlidir.
Okuma yazma bilip de okunarak ve imzalanarak düzenlenen vasiyetnamelerde tanıklarım altına imza atacakları ŞERH’in içeriği;
“(1) Vasiyetçinin resmi vasiyetname metnini kendilerinin önünde okumuş olduğu, (2) Vasiyetnamenin son isteklerine uygun olduğunun vasiyetçinin beyan etmiş bulunduğu, (3) Vasiyetçinin tasarrufa ehil gördükleri”
Şeklinde olmalıdır.
Okuma yazma bilmeyip de okunmadan ve imzalanmadan düzenlenen vasiyetnamelerde ise tanıkların altına imza atacakları ŞERH’in içeriği;
“(1) Vasiyetçinin vasiyet ehliyetine sahip olduğu, (2) Vasiyetname metninin kendileri önünde resmi memur tarafından vasiyetçiye okunduğu, (3) Okunan metnin son arzularına uygun bulunduğunun Vasiyetçinin kendilerinin önünde resmi memura beyan etmiş olduğu,”
Yazılmalıdır
Resmi Vasiyetnamede Kimler Tanık Olamaz?
Yargıtay, TMK 536. maddedeki tanık yasaklarını esas almaktadır. Bunun yanında Noterlik Kanununun 76 ve 78. maddelerinde yasaklı olanlar düzenlenmiştir.
- Fiil ehliyeti bulunmayanlar,
- Bir ceza mahkemesi kararı ile kamu hizmetinden yasaklı olanlar,
- Okur yazar olmayanlar,
- Miras bırakanın;
- Eşi,
- Alt ve üst soy hısmı,
- Evlatlığı ve bunun alt soyu,
- Miras bırakanın kardeşleri ve o kişilerin eşleri,
Tanık olamaz
Bunun yanında lehine vasiyet yapılan gerçek/tüzel kişilerle ilişkili kişilerin mümkün mertebe ileride geçersizlik yaptırımı ile karşılaşmamak için tanık gösterilmemesi gerekir. Örn; Lehine vasiyetname düzenlenen Vakfın yönetici veya çalışanları tanık gösterilmemelidir.
Tanık yasaklarının ihlal edilmesi durumunda vasiyetname toptan geçersiz olacaktır.
- Noterlik çalışanları tanık olabilir.
Noterler, Konsolosluklar tarafından yapılmaktadır.
Miras Sözleşmeleri resmi vasiyetnamenin şeklinde tabidir.
Resmi Vasiyetnamede Masraf ne kadardır?
- Vasiyetnamede değer/bedel belirlenmişse bu bedel üzerinden damga vergisi doğar.
Miras Sözleşmesi Şekle Tabi mi?
Evet. Miras Sözleşmesi, resmi vasiyetnamenin tabi olduğu şekle bağlıdır.
Miras Sözleşmesi ile Vasiyetname Arasında ne Fark Vardır?
- Vasiyetnameler tek taraflı hukuki işlemlerdir. Dolayısıyla tek taraflı olarak geri alınabilen zayıf hukuki işlemlerdendir
- Miras Sözleşmesinde en az iki taraf vardır. Geri alınması iki tarafın rızası ile olur.
Sadece Vasiyetname ile Yapılabilen Ölüme bağlı tasarruflar Nelerdir?
- Vasiyeti yerine getirme görevlisi,
- Vakıf kurma,
- Tanıma,
- Mirastan çıkarma,
Sadece Miras Sözleşmesi ile Yapılabilen Ölüme bağlı tasarruflar Nelerdir?
- Mirastan feragat
Hem Miras Sözleşmesi ile hem de Vasiyetname ile Yapılabilen tasarruflar?
- Mirasçı atama,
- Belirli mal bırakma,
- Yedek mirasçılık,
- Art mirasçılık,
- Taksim kuralı öngörme,
- Şartlar ve mükellefiyetler öngörme,
Vasiyetnameyi Kimler Yapabilir?
15 yaşından büyük kısıtlı olmayan ve ayırt etme gücü olan herkes yapar
Miras Sözleşmesinden tek taraflı Dönülebilir mi?
Miras Sözleşmesi en az iki taraflı olduğundan tek taraflı dönme söz konusu değildir. Yalnız 2 istisnası vardır. Bunlar;
- İvazlı feragat sözleşmesindeki ivazın yerine getirilmemesi,
- Mirastan çıkarma sebeplerinden birinin gerçekleşmiş olması halidir.
Miras Sözleşmesine Örnekler
- Borç para karşılığında mirasın belirli bir oranı bırakılabilir.
- Bir kimseye vasiyetname ile bırakılabilecek belirli bir mal varlığı miras sözleşmesi ile de bırakılabilir.
- Bir kimse vasiyetname ile mirasçı atanabilecekken, miras sözleşmesi ile de atanabilecektir.
- Miras sözleşmesi ile taraflar, birbirlerini karşılıklı mirasçı olarak atayabileceklerdir.
- Taraflar anlaşarak 3. Bir kişi lehine ölüme bağlı tasarrufta bulunabilirler.
Mirastan Feragat Nasıl Yapılır?
- İvazlı feragat sözleşmesi yapılabilir. Buna iten sebep 2 halde değerlendirilebilir.
- Mirasçının o anda paraya ihtiyacı olmasıdır. Bu halde para ihtiyacı olan mirasçı müstakbel miras payını daha miras bırakan yaşarken rizikonun satın alınmasıdır. Miras bırakan daha da zenginleşse bile artık feragat eden mirasçının artık her hangi bir miras payı söz konusu olmayacaktır.
- İleride istenmeyen mirasçının şimdiden miras payının olmaması için kullanılabilir.
- Mirastan feragatte alt soy da etkilenir. Sadece mirastan feragat eden değil alt soyun da miras payı bulunmayacaktır.
- Mirasçılardan biri denkleştirmeye (iadeye) tabi olmadan (denkleştirmeye tabi tasarruflar; kuruluş sermayesi verilmesi, çeyiz sermayesi verilmesi gibi)
Tenkise Tabi Tutulan Bağışlamalar Hangileridir?
- Miras bırakanın ölümünden önceki 1 yıl içinde yaptığı bağışlamalar (saklı payı ihlal kastı olsun ya da olmadığı gözetilmeksizin) saklı paylı mirasçıların saklı mayını ihlal ettiği ölçüde geçersizdir.
Muris Muvazaası Kabul Edilmeyen haller nelerdir?
- Miras bırakanın sağken yaptığı bağışlamalar