Mi̇rasçılar Arasında El Bi̇rli̇ği̇ Mülki̇yeti̇ Ve Ortaklığın Gi̇deri̇lmesi̇

Mirasçılar Arasındaki Mülkiyetin Niteliği Nedir?

Mirasçılar arasında el birliği (eski adı ile iştirak halinde) mülkiyeti söz konusudur. Buna miras ortaklığı da denir. Yani terekede bulunan mal varlığının her zerresinde her bir mirasçının mülkiyet hakkı bulunmaktadır. Elbirliği mülkiyetinde mirasçıların payları belli değildir.

Elbirliği mülkiyetinde terekenin yönetiminde mirasçılar hep birlikte hareket etmek durumundadırlar. Yönetilmesi en zor mülkiyet tipidir.

İntikal İşleminin Hukuki Niteliği Nedir?

Muris adına olan taşınmazların mirasçılar adına intikali (intikal işlemi için mirasçılarından birinin talebi yeterlidir) yaptırılarak mirasçıların hisseleri belli edilir.

El birliği mülkiyetinden paylı mülkiyete Nasıl Geçilir?

• Ya, mirasçıların tamamı anlaşıp tapu dairesine hep birlikte (veya vekaletle) talepte bulunarak elbirliği mülkiyetinden paylı mülkiyete geçebilirler.
• Ya da mirasçılar aralarında oy birliği olmazsa mirasçılardan biri Mahkemeye müracaat ederek elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete dönüştürülmesini talep edilebilirler.

Elbirliği mülkiyetinden paylı (eski adı ile müşterek) mülkiyete geçiş yapılırdığında taşınmaz üzerinde her bir mirasçı paylı mülkiyete sahip olur. Ortaklardan her birine elbirliği mülkiyetinde mirasçı, paylı mülkiyette ise paydaş adı verilir.

El Birliği Mülkiyetinden Paylı Mülkiyete Geçmek Mirasçıların Yararına mıdır?

Bazı hallerde yararınadır. Bazı hallerde ise yararına değildir.

Mirasçıların Yararına Olan Haller;

Elbirliği mülkiyetinde bir tasarruf işlemi (taşınmazın satılması, rehnedilmesi gibi) mirasçıların oy birliği ile gerçekleştirilebilirken, paylı mülkiyette her bir pay sahibi kendi payı üzerinde bu işlemleri tek başına yapabilecektir.

ÖRN; Bir mirasçının borcu nedeniyle konulan haciz işleminde taşınmaz üzerinde;

• Elbirliği mülkiyeti söz konusu ise (pay belli olmadığından) taşınmazın tamamının satılarak paraya çevrilmesi tehlikesi söz konusudur. Bu durumda mirasçıların tamamının mağdur olma durumu söz konusu olabilecektir.
• Halbuki paylı mülkiyette pay belli olduğundan sadece borçlu mirasçının payı üzerine haciz konulur ve taşınmazın tamamı değil sadece o pay satışa çıkarılarak paraya çevrilir. Bu durumdan diğer mirasçıların payları etkilenmez.

Mirasçıların Yararına Olmayan Haller;

• Terekenin aynen taksimi ancak elbirliği mülkiyetinde söz konusu olabileceğinden aynen taksimin mümkün olması halinde intikal yapılmaması ve/veya paylı mülkiyete geçilmemesi tavsiye edilmektedir. Zira elbirliği mülkiyetinde taşınmazlar gruplandırılmak suretiyle aynen taksimi mümkün olabilmektedir. Oysa intikal yapıldığında ve/veya paylı mülkiyete geçildikten sonra ortaklığın giderilmesi istendiğinde Yargıtay uygulamalarına göre taşınmazların her biri ayrı ayrı değerlendirilecektir. Paylı mülkiyete dönüş ile birlikte artık miras ortaklığı ortadan kalkacağından taşınmazlar gruplanarak aynen taksim yoluna gidilemeyecektir. Bu durumda Yargıtay uygulamasına göre hâkim her bir taşınmazı ayrı ayrı değerlendirmek zorunda kalacak, aynen taksim mümkün olmayacaktır.
• Adi şekilde de yapılabilen Miras taksim sözleşmesi, ancak elbirliği mülkiyetinde söz konusu olacağından, diğer bir ifade ile miras taksim sözleşmesi paylı mülkiyette söz konusu olmayacağından mirasçılar aralarında miras taksim sözleşmesi yaparak terekeyi paylaşacaklar ise elbirliği mülkiyetini paylı mülkiyete çevirmeme Zira paylı mülkiyette payın devri ancak resmi şekilde yapılabilir (TMK 634. Md).

Mirasçılar, Mirasın Paylaşılmasında Anlaşamazlarsa Ne Yapılabilir?

Elbirliği ve paylı mülkiyete birlikte mülkiyet de denir. Birlikte mülkiyetten ferdi mülkiyete geçiş ortaklığın giderilmesi suretiyle olur.

Ortaklığın (1) aynen taksim yoluyla ya da (2) satış yoluyla giderilmesi (yani ferdi mülkiyete – mutlak bölüşüme geçiş) mahkemeden talep edilebilir.

Aynen taksim ancak miras ortaklığının (elbirliği mülkiyetinin) tasfiyesinde söz konusu olacaktır. Yargılama sonucunda aynen taksim mümkünse hakim önce taraflara bilirkişiler tarafından düzenlenen projeye göre aralarında aynen taksimde anlaşmaları için süre verir. Bu sürede anlaşamazlarsa taksim kura yöntemi ile belirlenir. Paylaşım neticesinde taşınmazlar arasındaki değer farkı para ödemesi yoluyla giderilerek miras payları arasında denkleştirme sağlanır (TMK 642. md.). Böylece ferdi mülkiyete geçilmiş olur.

DİKKAT! Ancak bu yöntem intikal işleminden ve/veya paylı mülkiyete geçişten önceki aşama olan elbirliği mülkiyet halinde uygulanır. Zira el birliği mülkiyetinde hakim, taşınmazları toplu olarak ele alabilecektir.

Aynen taksim mümkün değilse yani mal varlığı bölünemiyorsa satılarak parası mirasçılar arasında paylaştırılır. Ortaklığın taşınmazların satılarak giderilmesinin en son çare olarak görülmesi gerekir. Zira taşınmazların satışı halinde taşınmazın değerinin yarısına kadar satılma riski olduğu gibi buna satış masrafları da eklendiğinde mirasçılara düşecek para oldukça azalacaktır.

Ortaklığın Giderilmesinde Görevli ve Yetkili Mahkeme neresidir?

Miras ortaklığının tasfiyesinde murisin son yerleşim yeri Sulh Hukuk Mahkemesi,

Paylı mülkiyette her bir taşınmazın bulunduğu Sulh Hukuk Mahkemesidir.

Ortaklığın Giderilmesi Yoluyla Satılan Taşınmazın Parası Nasıl Dağıtılır?

Satışına karar verilen taşınmaz;

• Paylı mülkiyet hükümlerine konu ise satış bedeli paydaşların tapu kaydındaki paylarına göre,
• Elbirliği mülkiyetine tabi ise satış bedelinin mirasçılık belgesindeki paylar oranında,
• Hem paylı, hem de elbirliği mülkiyeti halinin bir arada olması halinde satış bedelinin tapudaki ve mirasçılık belgesindeki paylar,

Göz önüne alınarak dağıtılmasına karar verilir.