İŞ HUKUKU

İş hukuku, işçi ile işveren arasındaki iş ilişkisini düzenleyen hukuk dalıdır. Tarihsel gelişim itibariyle işçinin çalışma şartlarındaki olumsuzluklar, iş hukukunun doğmasına ve gelişimine katkıda bulunmuştur.

İş hukukunun ortaya çıkışı, güçlü işverene karşı zayıf işçinin korunması amacını taşıdığından, mevzuatta boşluk bulunan ya da tartışmalı hallerde işçi lehine yorum ilkesinin geliştiğini görmekteyiz.

İş hukuku, kendi içinde bireysel ve toplu iş hukuku olmak üzere iki farklı şekilde kendini göstermektedir. Bireysel iş hukukunun ana kaynağı, 4857 sayılı İş Kanunu toplu iş hukukunun kaynağı ise 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’dur.

İŞ HUKUKU KİMLERİ KAPSAR?

Dar kapsamlıdan geniş kapsamlı düzenlemelere doğru sıralama yapmak gerekirse;

  • Basın İş Kanunu’na tabi gazeteciler,
  • Deniz İş Kanunu’na tabi gemi adamları,
  • İş Kanunu’na tabi çalışanlar,
  • Türk Borçlar Kanunu’nun, Genel Hizmet Sözleşmesi hükümleri kapsamında çalışanlar,

İŞ SÖZLEŞMESİ VE SONA ERME HALLERİ NELERDİR?

İş sözleşmesi, işçi ile işveren arasında kurulan ve her iki tarafa borç (işçiye iş görme, işverene de ücret ödeme borcu) yükleyen, işçi ile işveren arasında karşılıklı güvene dayanan kişisel ve sürekli bir ilişkidir. Bunun yanında işverenin, işçiye talimat verme ve işçi üzerinde denetim yetkisi (bağımlılık unsuru) olduğundan da söz edilebilecektir.

İş uyuşmazlıkları, genellikle iş sözleşmesinin sona ermesiyle ortaya çıkar. Zira iş sözleşmesi devam ederken gerek işveren gerekse işçi, birbirleriyle husumetli olmak istememeleri işin doğasına da uygundur.

İş sözleşmesi, tarafların tek taraflı iradeleriyle feshi ya da karşılıklı anlaşma yoluyla sona erdirilmeleri mümkündür. İş sözleşmesini, hangi tarafın feshettiğine, bu feshin haklı, haksız, geçerli veya geçersiz olup olmadığına göre tarafların hak ve borçları belirginlik kazanır.

İŞ SÖZLEŞMESİNİN SONA ERME HALLERİ;

  1. İşverenin tek taraflı feshi; Sonuçları itibariyle 4 şekilde değerlendirilebilir.
  • Feshin, haklı nedene dayanması,
  • Fesih nedeninin haksız olması,
  • Feshin, geçerli nedene dayanması,
  • Fesih nedeninin geçersiz olması,
  1. İşçinin tek taraflı feshi; 2 şekilde olur.
  • Haklı nedenle fesih,
  • Haklı neden olmaksızın fesih (İstifa),
  1. Karşılıklı anlaşma,

Tarafların birbirine uygun iradelerinin birleşmesi halinde İş sözleşmesini, karşılıklı sona erdirebilirler. Sözleşmenin bu şekilde bozulmasına, bozma (ikale) sözleşmesi denmektedir.

İŞ DAVALARI NELERDİR?

İş davaları denince, sadece işçi tarafından açılan davalar değil işveren tarafından açılabilen davalar da akla gelmelidir.

  1. İŞÇİ TARAFINDAN AÇILAN DAVALAR

İşçi tarafından açılan davalar; (1) Alacak davaları, (2) Tespit Davaları ve (3) İş Kazası ve Meslek Hastalığından doğan davalar olmak üzere üç ayrı başlık altında alınabilir.

  1. İşçilik Alacağı Davaları;

İş Sözleşmesi Devam Ederken Hak Kazanılan Alacaklar;

  • Ücret alacağı,
  • Hafta Tatili Ücreti alacağı,
  • Ulusal Bayram ve Genel Tatil (UBGT) ücreti alacağı,
    • Ulusal bayram; 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı,
    • Genel tatil günleri; Kanunla tatil edilen,
      • Milli (23 Nisan, 19 Mayıs, 30 Ağustos) bayramlar
      • Dini bayram günleri (ramazan ve kurban bayramı),
      • 1 Ocak, 1 Mayıs ve 15 Temmuz günleri,
    • Fazla çalışma ücret alacağı,
    • Psikolojik Baskı (mobbing) nedeniyle manevi tazminat,
    • Ayrımcılık Tazminatı,
    • Sendikal Tazminatı,

İş Sözleşmesinin Sona Ermesine Bağlı Olarak Hak Kazanılan Alacaklar;

  • Kıdem tazminatı alacağı,
  • İhbar tazminatı alacağı,
  • Yıllık izin ücreti alacağı,
  • Kötü niyet tazminatı,
  • Cezai Şart (İş Sözleşmesinde varsa) Alacağı,
  • İşe iade davasının işçi lehine sona ermesi halinde işverenin işçiye ödemekle yükümlü olduğu;
    • Çalışılmış sayılan boşta geçen 4 aylık süreye ait ücret ve diğer hakları ile,
    • işverenin işçiyi işe başlatmaması halinde, 4 ila 8 aylık arasında (bu miktar; fesih sebebi ve işçinin kıdemi gibi sebeplere göre değişmektedir) işe başlatmama tazminatı,

Olmak üzere 12 aylık ücrete kadar alacak

  1. Tespit Davaları;

  • İşe iade davası,
  • Hizmet tespit davası (işçinin çalışmasının, işverenin tarafından SGK ya hiç bildirilmemesi veya eksik bildirimde bulunması halinde söz konusudur),

  1. İş Kazası ve Meslek Hastalığından Kaynaklanan Davalar;

  • İşçinin geçirdiği iş kazası nedeniyle uğradığı kendisi veya ölümü halinde destekten yoksun kalanlar tarafından açılan;
    • Maddi zararların tazmini,
    • Manevi zararların tazmini,
  • İş kazasının tespiti davası,
  • Maluliyet oranının tespiti,
  • Rücu davası,

  1. İŞVEREN TARAFINDAN AÇILAN DAVALAR

  • İhbar tazminatı alacağı (işçinin, ihbar önelinde bulunmadan sebepsiz istifa etmesi – işten ayrılması halinde gündeme gelir),
  • Zarar-ziyan (tazminat) alacağı (İşçinin işverene verdiği zararlardan dolayı),
  • Rekabet Yasağından doğan tazminat (İş sözleşmesinde buna ilişkin şart varsa),
  • Cezai şart alacağı (İş sözleşmesinde varsa),
  • Eğitim gideri alacağı (İş sözleşmesinde varsa),

İŞ HUKUKU AVUKATI

İş hukuku, çok farklı ilişkileri ve birbirinden ayrı hak ve yükümlülükler ile alacak ve borçları kendi içinde barındırdığından karmaşık yapısı itibariyle iş davalarının takibinin, iş hukuku alanında tecrübeli bir avukat ile yürütülmesinde tarafların tartışmasız yararı bulunmaktadır.

Zira gerek maddi hukuk, gerekse de usul hukuku kurallarının ihlali halinde istenmeyen ciddi hak kayıplarına uğranılabilmektedir. Dava süreci, uzun ve ciddi bir takibi gerektirdiğinden belirli bir birikim ve donanıma sahip olmayı zorunlu kılmaktadır.

  • Zamanaşımı ve hak düşürücü süreler,
  • Davanın hazırlık aşaması,
  • Davanın doğru kişiye yöneltilmesi,
  • Dava türünün belirlenmesi,
  • Dilekçelerin (dava, cevap, bilirkişi itiraz, İstinaf, temyiz vs.) Hakimi ikna edecek yeterli doygunlukta olması,
  • Dilekçeler teatisi,
  • Delillerin süresinde bildirilmesi ve somutlaştırılması,
  • Bilirkişi raporlarına itiraz süreçleri,
  • İstinaf ve temyiz müracaatları,

Gibi süreçlerin herhangi bir eksikliğe ve açık duruma meydan vermeden takibi belirli bir uzmanlığı gerektirmektedir. Aksi halde hak kayıplarına, itiraz süresinin geçirilmesine ve karşı taraf lehine usulü müktesep hak doğmasına neden olunur.

Uygulamada; iş hukuku avukatı, iş davaları avukatı, işçi avukatı, iş avukatı veya iş ve işçi avukatı gibi farklı adlarla anılan alanında tecrübeli avukat ile davaların yürütülmesi tavsiye edilir.